Hầu như trong mỗi bài viết của Thế giới web Việt, tôi đều nhắc đến công nghệ thiết kế UX/ UI kèm theo một đôi dòng phân tích đơn giản. Nhưng đôi dòng đó lại không đủ để khách hàng của chúng tôi hiểu hết tầm quan trọng của kỹ thuật này trong thiết kế website và đặc biệt là khâu Cắt HTML, chưa thể phân biệt giữa UX và UI khác nhau như thế nào. Chính vì vậy, trong bài viết này, tôi muốn chia sẻ nhiều thông tin chi tiết hơn để bạn hiểu thiết kế UX/ UI trên một dự án website hoặc lập trình smartphone là gì, công việc cụ thể của người thiết kế là gì.
Thiết kế UX là gì – Thiết kế UI là gì?
Tôi sẽ bắt đầu bài viết bằng cách giới thiệu lại định nghĩa của hai thuật ngữ tưởng như quen mà làm như không quen này.
UI Design là viết tắt của User Interface Design – Tức là thiết kế giao diện người dùng
UX Design là viết tắt của User Experience Design – Là thiết kế tối ưu trải nghiệm người dùng hay ( tối ưu user experience )
Chỉ vậy thôi???
Nếu vậy thôi thì đơn giản quá. Ai cũng dịch được cả.
Nói về khái niệm Thiết kế chuẩn UX UI, không chỉ người ngoại đạo không liên quan gì tới lập trình, mà với chúng tôi, những kẻ ăn nằm với nghệ thuật làm đẹp cho đời này cũng là khái niệm tương đối mơ hồ. Nói mơ hồ không phải là không biết, nhưng để nói rõ cụ thể trắng ra trắng, đen ra đen, ra ngô ra khoai thì không có cái định nghĩa nào ngoài hai dòng tôi ghi ở trên. Mỗi ngày người thiết kế UX, UI phải thực hiện và quản lý rất nhiều công việc khác nhau chỉ mong một điều nhỏ nhoi là khách hàng hài lòng, thoải mái khi thao tác trên website của mình mà thôi. Cụ thể sẽ như thế này:
Thiết kế UX là gì?
Thiết kế UX gắn liền với cảm nhận người dùng đối với một sản phẩm nào đó không nhất thiết là công nghệ. Thiết kế UX trong thiết kế website là sự tiếp nối của thuật ngữ này vì sự xuất hiện lần đầu tiên của UX để phục vụ cuộc sống của con người. Tôi lấy một ví dụ trong đời sống trước để bạn dễ hình dung như cái ghế thì ngồi sao cho êm ái nhất, thoải mái nhất, cho nên các chuyên gia đã tạo ra những chiếc ghế có đệm êm, có tay vịnh, ngả lưng vừa phải,…Còn trên website, đó là làm thế nào để người dùng thao tác đơn giản nhất, trên Smartphone thì phải lướt “sướng” nhất, làm thế nào để nhu cầu tra cứu, liên lạc, chia sẻ thuận tiện nhất.
Các chuyên gia UX không phải là một chuyên gia đồ họa. Họ không làm việc với các công cụ thiết kế mà làm việc nhiều hơn với con người, những người dùng cuối sẽ thao tác trên website. Phải xem đối tượng như người yêu, phải biết họ muốn gì, hành vi của họ như thế nào, thói quen ra sao,… tất tần tật mới có thể phân tích, tìm ra vấn đề và đưa ra giải pháp tối ưu. Phỏng vấn, khảo sát, theo dõi, đuổi theo, quan sát,… sẽ là “nghề tay trái” của một người làm UX chuyên nghiệp.
Thông thường, để có một bản thiết kế UX, một chuyên gia phải tiến hành các bước sau:
Bước 1: Nhận dự án và tìm hiểu sơ bộ
Bước 2: Tiếp cận, tìm hiểu và phân tích đối tượng (đây là một bước dài hơi, đòi hỏi người thực hiện phải tinh tế, linh hoạt)
Bước 3: Sau khi có kết quả sẽ tiến hành phân tích yêu cầu người dùng, mô phỏng thao tác bằng các sơ đồ, đưa ra giải pháp
Bước 4: Nhận định các Persona, các tình huống có thể xảy ra, rủi ro có thể gặp phải
Bước 5: Xây dựng các bản mockup – bản vẽ sơ khai và kiểm chứng
Bước 6: Nếu kiểm chứng cho kết quả tốt, UX Designer sẽ tiếp tục hoàn thiện và cho ra đời bản Prototype
Bước 7: Tiếp tục kiểm tra và cho ra sản phẩm cuối cùng
Bước 8: Hoàn thiện sản phẩm và kiểm tra với người dùng
Bước 9: Đưa qua cho bộ phận lập trình và tạo ra thành phẩm
Lối đi này hơi dài để bạn có thể hình dung công việc cụ thể của một UX Designer là như thế nào. Để ra được một sản phẩm hoàn chỉnh, họ phải thử nghiệm, test đi test lại rất nhiều lần. Ví dụ ở trên là chưa kể ở bước nào đó giữa quy trình mà thất bại là phải trở lại từ đầu.
Đến đây, bạn đã có thể hình dung thế nào là thiết kế UX rồi chứ. Nói tóm lại, nó là kết quả của một cuộc nghiên cứu người dùng dài hơi giải quyết một vấn đề nào đó để trải nghiệm của họ trên website (Smartphone) thuận tiện hơn, “sướng” hơn. Còn chuyên viên UX biết đồ họa đấy nhưng công việc chính của họ là nghiên cứu, phân tích, thử nghiệm rồi phân tích, thử nghiệm,… cho đến khi thành phẩm hoàn hảo nhất.
Thành phẩm của UX chưa phải là sản phẩm cuối cùng mà người dùng sử dụng, cần phải có sự giúp sức của thiết kế UI và một vài thao tác khác nữa thì mới coi là hoàn thiện.
Vậy thiết kế UI là gì?
Khái niệm Giao diện người dùng liên quan đến tính tương tác nhiều hơn. Các chuyên gia UI sẽ tập trung vào cách mà sản phẩm trình diễn cho người dùng. Như nút Like, share nên nằm bên trái hay bên phải của bài viết, icon kêu gọi hành động trên Landing Page nên chọn màu gì, nằm bên trên hay bên dưới, nút Nagivation nên chọn hai gạch hai ba gạch, gạch ngang hay gạch đứng,… Cái này nên dùng hình đại diện hay hiện đường link. Nhấp vào hình tròn thì đi đâu, nhấp vào hình vuông sẽ về đâu,… Nhưng dù thế nào, thiết kế vẫn phải đảm bảo tính đồng nhất xuyên suốt website để người dùng không bị lấn cấn khi sử dụng.
Một bộ phận thiết kế nữa cũng không kém phần quan trọng khi thiết kế website bên cạnh UX – UI là thiết kế trực quan (Visual Design).
Visual Design là gì – Thiết kế trực quan là gì?
Một ví dụ đầu tiên nhé. Tôi có một người bạn từng làm tại một shop bán giày nữ và anh ta từng chia sẻ với tôi, cùng một mẫu giày, nhưng nếu có màu đen thì số lượng bán đôi màu đen luôn cao hơn những màu còn lại, thậm chí là quản lý phải yêu cầu sản xuất thêm mẫu giày màu đen nếu nó không có mặt trong những đôi mẫu. Lý do rất đơn giản, vì giày màu đen dễ phối trang phục hơn và quan trọng là khách hàng “cảm thấy” nó lâu cũ hơn những màu khác.
Vậy trở lại website, cũng là màu sắc, tôi lấy ví dụ ngay trên bài viết này. Tại sao chúng tôi chọn chữ màu đen trên nền màu trắng mà không làm ngược lại hoặc chọn màu chữ xanh cho hợp màu thương hiệu của Thế giới web Việt? Bởi vì theo nghiên cứu, chữ đen trên nền trắng dễ đọc nhất trong tất cả các sự phối màu. Thêm nữa nhé, font chữ mà chúng tôi đang sử dụng cũng phải trải qua quá trình nghiên cứu người dùng sao cho dễ đọc nhất.
Như ví dụ, người chịu trách nhiệm bên mảng thiết kế trực quan lại quan tâm đến giao diện hiển thị. kiểu xuất hiện giao diện lung linh, icon bắt mắt, màu sắc phù hợp với từng phần trên website và hợp với màu thương hiệu, cỡ chữ, màu chữ, font chữ,… Các nguyên lý thị giác được tận dụng tối đa trong khâu này.
Motion Design là gì?
Tiếp tục là thiết kế chuyển động. Motion Designer là người chịu trách nhiệm tạo ra các chuyển động khi người dùng giao tiếp với một bộ phận nào đó trên website. Chẳng hạn bây giờ bạn cuộn trang lên đầu sẽ thấy phần chuyển động của Header, đó là tác phẩm của thiết kế chuyển động.
Vậy, chúng ta có 4 kiểu thiết kế với 4 vai trò khác nhau, liệu chúng có liên quan đến nhau hay không? Câu hỏi lớn là đây.
Tất nhiên là chúng liên quan đến nhau,đối với thiết kế website, cả 4 công việc này liên quan mật thiết với nhau. Bạn hãy xem lại 9 bước mà một UX Designer thực hiện ở phần trên, các khâu tạo ra bản Mockup hay Prototype chính là do UI Design, Visual Design và Motion Design (nếu cần) thực hiện. Trong quá trình đó, luôn luôn người làm UX phải tương tác với các đồng nghiệp của mình để tạo ra thành phẩm đúng nhất. Và sau tất cả, khâu lập trình là cuối cùng.
Kết bài!
Bây giờ chắc bạn đã hiểu vai trò của thiết kế UX/ UI trong mỗi dự án thiết kế website tại Thế giới web Việt. Mỗi website mà bạn đang sử dụng chính là sản phẩm được tạo thành từ rất nhiều công đoạn, được thực hiện bởi rất nhiều người thuộc nhiều chuyên môn khác nhau. Chúng tôi gọi đó là một quá trình chuyên nghiệp và khép kín. Tại Thế giới web Việt, mỗi người là một chuyên gia trong từng lĩnh vực mà họ đảm nhận.